Öğrenme Koçu kitabı 2. Taktik : kaygının doğası ve gelecek kaygısı

Kaygının birinci sebebi yeteneğin düşük olmasıdır (6) . Örneğin yemek yapmayı bilmediğinizi varsayalım . Yemek yapmanız istendiğinde çok kaygılı olursunuz . Çünkü ne yapacağınızı nasıl yapacağınızı bilmezsiniz . Çünkü beceriniz düşüktür . Eğerki beceriniz çok yüksekse ve yaptığınız iş sizi zorlamıyorsa sıkılırsınız. Derslerde sıkılan öğrencilerin sıkılmasının bir sebebi derslerin zorluğunun kendi seviyelerinden düşük olmasıdır. Beceriniz arttıkça başta zorlandığınız aktivitede rahat biçimde yapmaya başlarsınız. Eğer becerinizle zorluk dengelenir ve bu ikiside artarak ilerlerse zihniniz akışa girer. Akışta zaman unutulur tam odaklanarak en iyi performans sergilenir . Aynı zamanda akış mutluluğun en önemli bileşenidir.

Peki kaygının ikinci sebebi nedir ?

Pisa sınavını çözen (7) Türk öğrencilerle yapılan bir araştırmada şu soru yöneltilmiştir : Bir sınava çok iyi hazırlanmış konunun herşeyini biliyor olsanız da kaygı hisseder misiniz ? Türk öğrencilerin çoğu bu soruya evet cevabını vermiştir . Buradan da anlayacağımız gibi kaygının tek sebebi bilgi ve beceri eksikliği değildir .

Kaygının ikinci sebebiyse değersizlik duygusundan kaynaklı utanç duygusudur (8) . Öğrenciler şundan korkarlar ; sınavda başarısız olursam ailem , öğretmenlerim ve arkadaşlarım beni yargılayacaklar ve bende utanç hissedeceğim . Aynı zamanda şunları da düşünürler . Çalışır ve başaramazsan ailemin gözünden düşerim . Başaramazsam ben bir hiç olurum . Başaramazsam ailemin yüzüne nasıl bakarım , onları üzmüş , hayal kırıklığına uğratmış olurum . Aslında tüm bu düşünceler çocukluk boyunca aile tarafından yargılanmış ve eleştirilmiş olup koşullu sevgi almaktan kaynaklanır . Utanç duygusunun kaynağı ise sevilmeme korkusudur. Ben şunu şunu yaptığım için artık insanlar beni sevmeyecek ( kabul etmeyecek , değer vermeyecek , saygı göstermeyecekler ) diye düşünüp korkmaktır . Bu duygudan dolayı ızdırap çekeriz . Kendimizi yargılarız , suçlarız kendimize kızarız . Kabuğumuza çekiliriz. Yani yalnızlaşır , kendimizi yer bittiriz . Sonuçta bu utanç duygusu hem değersizlik duygusundan kaynaklanır . Hemde daha çok değersiz hissetmeye sebep olur.

Peki çözüm nedir ? Birinci çözüm : Utanç duygusu suçluluk duygusuna dönüştürmektir . Utanç duygusu ham bir duygudur . Utançta kendimiz hakkında kötü şeyler hisseder (9) , kendimiz ile ilgili kötü şeyler düşünürüz ( ben kusurluyum , yetersizim , başarısızım, değersizim gibi ) . Suçlulukta ise yaptığımız davranıştan ötürü kötü hissederiz , Suçluluk durumu mantık zemine çevirir . Utanma pişmanlık barındırır geçmiştedir . Suçluluk duygusu şu andadır . Ve aktif biçimde olan oldu biten bitti bir hata yaptım ve onu nasıl telafi edebilirime odaklanır . Çalıştım ama başarısız olacağım . Başarısızlık durumda utanç hissetmekten korkuyorum , diye bir düşünceden dolayı kaygılısınız . Bu kaygı ; düşünce yapınızı , başarısızlık durumda utanç hissetmek yerine suçluluk hissedecek şekilde değiştirirseniz ortadan kalkar . Başarısızlık durumunda utanç hissederseniz , kendinizi suçlar yiyip bitirirsiniz . Ve geçmişte takılıp zihniniz ruminasyon( zihinsel geviş getirme ) yapar . Suçluluk durumunda ise şöyle düşünülür . Çalıştım ve başarısız olma olasılığım var . Başarısız olursam ne yapabilirim ? Bu başarısızlıktan ne öğrenip , başarısızlığımı nasıl telafi ederim diye düşünürsünüz . Böylece muhtemel başarısızlık durumunda utanç duygusu suçluluğa dönüşeceği için kaygı ortadan kalkar .

Ancak utanç çoğu zaman bastırılır . Ve içten içe kaygı hissetmeye devam edersiniz.

Utancın yaralarınızdan kaynaklandığını fark etmeli ve bunu kabullenmelisiniz . Siz geçmişte yargılandınıp eleştirilmiş olabilirsiniz. Anne ve babanızın ve çevrenizin onayına çok ihtiyacınız varken bu onayı alamamış olabilirsiniz . Kabullenici hareketler görmeyip psikolojik veya fiziksel şiddet gördüğünüz için travmatik bir geçmişiniz olabilir . Evet belki siz bazı hatalar yaptınız . Ve bundan dolayı size kızıldı , suçlanıldı ve yargılandınız. Ve sevilmeyeceğinizi düşünüp utanç hissetiniz . Ve bu kökten gelen duyguyu , her hata yaptığınızda yeniden yeniden hissediyorsunuz . Özellikle çocuk yaşta sizi olduğunuz halinizle kabul etmeyip değiştirmeye çalışan anne ve babanızın onayına son derece ihtiyacınız vardı . Siz kendiniz olmayı bırakırsınız çünkü ancak anne ve babanız kabul edebileceği biri olursanız sizi onaylayacaklardı .

Hayatta kalmak bir canlının en büyük amacıdır . Grupla yaşamak , gruba uyum sağlamak , grubun onaylayacağı şekilde yaşamak ; hayatta kalma olasılığını arttıracağı için memeli hayvanlarda çok kritiktir ( 10 ) . Sosyal onay biz memelilerin en büyük ihtiyacıdır . Bunun günümüzdeki hali ise ailenizin ve yaşadığınız çevrenin sizi onaylamasıdır . Yaptığınız davranıştan dolayı veya kusurlarınızdan dolayı onay almadığınızı düşünüp utanç hissedersiniz . Onay alıp almamanız belirsiz olduğu içinse kaygılanmaya başlarsınız . Yani çalışmış olsamda başaramazsam ailemi hayal kırıklığına uğratırım, ben bir hiç olurum gibi utanç bazlı korkular ailemden onay alıp almamanın belirsizliğinden kaynaklanır . Bu belirsizlik kaygıyı oluşturur . Bu kaygının da temel sebebi utançtır .

Çözüm ne ? Kendinizi sevip değer vermek . Peki bu nasıl olur ?

Kendinizi olduğunuz halinizle kabul edin . Kendinizi olmaya , yani değer verdiğiniz şeyler doğrultusunda içinizden geleni , kim ne der korkusu olmadan yaşamaya başlayın . Kendiniz olmaktan utanmayın. Utanç diğerlerinin onayına kulak verip kendi sesinizi bastırmaktan kaynaklanır . Onların yargılarına göre kendi değerinizi belirlediğiniz için dıştan onay ( övgüler eleştiri ) bekleyerek yaşarsınız .

Kendinizi kusurlarınızdan ve hatalarınızdan dolayı suçlamayı yargılamayı bırakın . Kendinizi ancak kusurlarınızla severseniz kendinizle barışık olursunuz . İnsanlardan sevgi , ilgi ve onay beklemek yerine içten onayı oluşturun ( 11) Yani kendi değerinizi kendiniz belirleyin . İnsanların yargısına beğenisine yani onayına göre değerinizi belirlemeyin .

Hata yapabilirsiniz bu çok doğal bundan dolayı kendinizi yargılamayı ve suçlamayı bırakın . Hatadan direk öğrenmeye veya o hatayı düzeltmeye girişin .

Kendi değerinizi bilin . Saygı bir insana verilen yüksek değerden ötürü yapılan davranışları kapsar. Size saygısız davranan, sizi kötü hissettiren , sizi yargılayan, değiştirmeye çalışan kişileri hayatınızdan çıkarın . Kendi değerinizi ancak kendinize saygı duyarsanız oluşturursunuz . Kendinize saygı duymakta ; size zarar veren davranışlardan , bağımlılıklardan olay veya durumlardan bağı kopararak olur . Aynı zamanda kendinize saygı size iyi gelecek aktiviteleri ve alışkanlıkları kazanıp bunları sürdürerek gerçekleşir . Kendinize saygı duyduğunuz için bazı şeyleri yapar , bazı şeylere de hayır dersiniz . Kendinize ait sınırlarınız olur. Böylece özdeğeriniz günden güne artar .

Kaygının üçüncü sebebiyse belirsizliktir . Belirsizliği birçok şekilde algılayabiliriz . Tehdit , fırsat, merak , heyecan … şeklinde algılayabiliriz . Sınav kaygısında belirsizlik tehdit olarak algılandığı için sorun oluşur . O işten korktuğumuz için stres olur , tehdit algılarız .Stresin kaçış formuda kaygıdır. Yani kaygılanmak yoğun stres olmaktan kaynaklanır. Peki bu belirsizlikle nasıl mücadele ederiz ve kaygımızı yönetiriz ? Çözüm belirsizlik toleransını arttırmaktan geçer . Belirsizlik toleransı ne kadar düşükse işler o kadar çok kaygılandırır. Belirsizlik toleransı belirleyen , iç ve dış kontrol odaklı yaşamaktır . İç kontrol odaklılıkta kişi hayatında olan şeylerin kontrolü elinde olduğuna ve onlara etkisinin çok yüksek olduğuna inanır. Dış kontrol odaklılıkta ise hayatında olan şeylerin kontrolü kendi dışında gerçekleştiğine ve bunlara etkisinin çok düşük olduğuna inanır.

İç kontrol odaklı kişi belirsizliği çok iyi yönetebilir. Çünkü olaylara stoik yaklaşır . Önce kendine bağlı olan ve olmayan etkenleri çok iyi tespit eder .

Sonra belirsizlik içinde kontrol edebileceği şeyler için elinden gelenin en iyisini yapar . Kontrol edemeyeceği şeyleri içinse kaygılanmaz , olayı akışına bırakır , tevekkül eder . Dış kontrol odaklı kişiyse sapla samanı birbirine karıştırır. Kontrol edemeyeceği şeyleri kontrol etmeye yönetmeye çalışır . Kontrol edebileceği şeyleri içinse o kadar emek vermez veya üstüne düşmez . Düşse bile olacağına inancı tam değildir . İç kontrol odaklı kişi, yapması gerekenleri yapar , yaptıktan sonra sonucun hak ettiği ölçüde olacağına inancı tamdır . Sen kontrol edebileceğin kısımları doğru gerçekleştirdin mi sonuçta iyi olacaktır . Belirsizlik büyük bir netliğe dönüşür , çünkü matematik nettir . Sen sürecin hakkını verdiysen sonuçta olacaktır . Dış kontrol odaklıdıysa hakkını verse bile olup olmayacağı hala belirsizdir . Çünkü kafa net değildir. Sonuçların tamamen kendine bağlı süreçlerle olduğunu anlamaz . Kendine bağlı olmayan faktörleri de kontrol etmeye çalışır . Onlar ile ilgili endişe içindedir .

Gelecek kaygısını inceleyelim :

Peki gelecek kaygısı neden oluşur ve nasıl çözülür ? Gelecek kaygısı ; gelecek ile ilgili olası tehlike ve tehditlerden , belirsizliklerden kaynaklanır. Geleceğe dair olumsuz bir tasavvur vardır ve korkunun korkusudur. Yani olabilecek bir tehlike algısından kaynaklanır . Bu neden tetiklenir ? Travmatik bir yaşantı buna sebep olur . Karamsar ve kötümser olan , esnek olmayıp kalıplaşmış düşünen , öğrenilmiş çaresizlik içindeki bir zihin yapısı gelecek kaygısını oluşturur . Günümüz koşullarıysa bu kaygıya tuz biber olmuştur. Atanamayan milyonlarca insanın olduğu , işsizliğin çok yüksek , iş imkanlarının çok sınırlı olduğu, hayat pahalılığının çok yüksek , alım gücününse çok düşük olduğu çok kötü ekonomik koşullar içinde yaşayan gençlerde gelecek kaygısının yüksek olması çok normaldir . Çünkü gelecek inanılmaz belirsizdir . Liyakat yoktur .Birçok kurumunda işe alımlarda mülakat vardır . Mülakattada ancak torpilli olanlar işe alınıp çoğunluğun hakkı yenilmektedir. Hem koşullar çok kötüdür ve günden güne kötüleşmektedir . Belirsizlik çok yüksektir . Hem şuana hemde geleceğe umutla bakılamaz . Yani bu koşullarda gelecek kaygısı olması çok normaldir .

Peki bunlardan kurtulmanın çözümü nedir ? .

Birinci çözüm kontrol odağını değiştirmektir . Ülke problemlerin çok büyük çoğunluğunu değiştirmeye sizin ne yetkiniz ne gücünüz ne de kontrolünüz vardır . Onları değiştiremiyorsanız odağınızı kendi yaşantınıza verin . Kendinize ve çoçuklarınıza parlak bir gelecek inşa etmek için elinizden geleni yapın . Odağınızı ülkenin siyasetinden geleceğinden ve ekonomisinden çıkardığınızda hayatınız çok daha pozitif hale gelecek . Çünkü birçok konu sürekli olumsuza gidiyor ve odağınızı bunlara verirseniz sizde sürekli olumsuz ve kaygılı hissedeceksiniz . Gelecek kaygısı hissedersiniz çünkü geleceğe dönük olası bir tehdit var . Hemde birçok belirsizlik faktörü var . Ve bunlar sizin kontrolünüzde değil . Ancak odağınızı değiştirip kontrolünüzün çok yüksek olduğu , sadece kendi hayat mücadelenize odaklanırsanız kaygınız büyük oranda azalacak . Çünkü kendi hayatınıza odaklandığınızda hem iyi bir gelire ve işe sahip olacaksınız . Hem yatırım yapmayı öğrenip finansal okuryazarlık sayesinde de maddi olarak özgürleşebileceksiniz . Hemde kendinizi alanınızda sonuna kadar geliştirip dünya vatandaşı olup istediğiniz ülkede çalışıp yaşayabileceksiniz. Psikolojik sağlamlılığınızı arttırarak hayatınızdaki mücadelelere göğüs gerip olumsuzluklara rağmen ilerleyip gelişebileceksiniz .

Ve kontrol odağınız ( yani odaklandığınız konular ) değiştirebileceğiniz şeyler olduğunda öğrenilmiş çaresizliğe girmekten kurtulursunuz . Böylece gelecek ile ilgili pesimist yani olumsuzluk dolu bakış açınız değişir. Öğrenilmiş çaresizlik yani depresyon durumunda kişi hem kendini çok güçsüz hisseder hemde geleceğe çok çok karamsar bakar . Ülkeyle ilgili birçok konuda depresyon içindeyiz . Çünkü durum çok kötü ve değişip düzelmiyor. Medyadan da sürekli bununla ilgili bilgilere maruz kalmak moralimizi daha da düşürüp ister istemez öğrenilmiş çaresizliğe sokuyor . Bunlara maruz kalmazsanız büyük oranda depresyondan kurtulursunuz ve geleceğe daha güvenle bakabilirsiniz . Gelecek kaygısından belki kurtulamazsınız ama kaygınız büyük oranda azalacaktır .

Gelecek kaygısının 2. Çözümü : Şuanki koşulların bu kadar olumsuz olmasına rağmen yapılması gereken ; esnek düşünüp çözüm yolları bulmak , ve kontrol odağını değiştirmektir . Çözüm yollarının birincisi eğitim bilimci Dr. Özgür Bolat’ ın anne baba okulunda anlattığı ; güçlü yönünüzü keşfetmek , onu nasıl geliştirebileceğinizi bulmak ve onunla nasıl anlam ve değer yaratacağınızı keşfedip üretime başlayarak gerçekleşir . Buna ek olarak İkiagia felsefesi vardır .

(12) hangi konuda iyiyim , dünyanın neye ihtiyacı var , neleri severim ve nelerden para kazanabilirimi tek tek yazarak hayat amacınız bulabilirsiniz . Güçlü yön nasıl gelişir ve nasıl anlam yaratırıma ek olarak ikiagianizi bulmanız gideceğiniz yolu işi bulmanızı sağlayacak .Bunu bulduktan sonra iyi derece İngilizce öğrenip yüksek kalite eğitim almak ( dünyanın en iyi üniversitelerinin eğitimleri Coursera’ da , Edx, mit opencourse gibi platformlarda ücretsiz var ) sizi dünya vatandaşı yapacak . Ek olarak yurtdışında yüksek kalite çalışan olup yaşamanın yollarını aramak , yurtdışına uzaktan çalışmak günümüz koşullarında çok olası . Böylece bu kadar olumsuzluktan çıkıp iyi bir gelirle doyumlu bir hayat sahibi olabileceksiniz . Ancak dolar kazanıp refaha kavuşmak istiyorsanız finansal okuryazarlığı öğrenmelisiniz . İyi bir geliriniz olabilir ancak yatırım yapmayı öğrenemezseniz finansal özgürlüğe kavuşamayacaksınız . Peki nelere yatırım yapmalı yatırım yapmak nasıl öğrenilir ? Bunla ilgili çok kaliteli eğitimler Udemy ‘ de var . Ama başlıca çok kazançlı yatırımlar : yurtdışı teknoloji şirketlerine yatırım yapmaktan, trade yapmayı hisse alıp satmayı öğrenmekten , kripto , yatırımı ticareti yapmayı öğrenmekten , iyi bir networkle girişimci olmaktan, start up dünyasına girip yatırım alıp kurduğunuz şirkette hissedar olmaktan , kaldıraçlı işlemleri öğrenerek trader olmaktan veya uzun vadeli yatırımcı olmaktan , e ticaret yapmayı öğrenmekten gibi birçok dolar kazanabileceğiniz yöntemden geçmekte. Bu trendleri yakalamak sermayeniz birikiminiz ne kadar küçük olursa olsun ekonomik olarak özgürleşmeyi sağlar .

Bu adımı gerçekleştirmek ekonomik koşulların kötü olmasını , atanamama problemlerini , işsizliğin yüksek olmasını , liyakatsizlik olması gibi birçok problemin sizin açısından çözülmesini sağlar .

                                                    Özet :

—) Kaygının öğrenme konusundaki birinci sebebi bilgi ve becerinin düşük olmasıdır .

—) Kaygınıın ikinci sebebi ise değersizlik duygusundan kaynaklı utanç duygusudur. Türk öğrencilerinin çoğunluğu çalışmasına rağmen kaygılıdır çünkü utanç duygusu çalışma hayatlarını yönetir.

—) Utanç duygusunun alternatifi suçluluk duygusudur. Utanç duygusunu suçluluğa dönüştürmek ; olayları mantık zeminine indirgeyip kendini yeyip bitirmek yerine , olan oldu şuan ne yaparıma konsantre olmayı sağlar .

—) Utanç yaralamızdan (travmalarımızdan ) kaynaklanır. Koşullu sevgi almak ve yargılanarak büyümekten kaynaklanır. Toplumun onaylayacağı şeyleri yapmadığımızda utanç hissederiz. Utanç duygusu yaptığımız şeyden ötürü sevilmeme korkusundan kaynaklanır .

—) Utanç duygusunun kötü etkisinden , kendinizi sevip değer vererek , kusurlarınızla barışık olarak kurtulabilirsiniz.

—)Kaygının üçüncü sebebi belirsizliktir. Belirsizliği tehdit şeklinde algılamak kaygıyı oluşturur.

—) İç kontrol odaklı kişi hayatının kontrolünün elinde olduğuna hayatına etkisinin çok yüksek olduğuna inanır . Dış kontrol odaklı kişi kendisini dışındaki faktörlerin hayatını yönlendirdiğine inanır.

—) İç kontrol odaklı kişinin belirsizlik töleransı yüksek olduğu ve olaylara stoik yaklaştığı için kaygıyı çok iyi yönetebilir. Dış kontrol odaklı kişi ise kaygıyı yönetemez ,kaygısı çok yüksektir.

—) Gelecek kaygısı gelecek ile ilgili olası tehlikelerden ve belirsizliklerden kaynaklanır.

—) Gelecek kaygısının çözümü kontrol odağını değiştirmektir. ( yani odaklandığın konuları ) Odağını ülke gündemi , global problemler yerine kendi hayatına verirsen kaygın büyük ölçüde azalacaktır.

—)Gelecek kaygısının ikinci çözümü güçlü yönünü bulmak , onu nasıl geliştirebileceğini bulmak ve onunla nasıl anlam ve değer yaratacağını bulup üretime geçerek gerçekleşir.

—) Gelecek kaygısının bir diğer çözümü de İkeagia ‘ ni bulmaktır. İkeagia ‘ de hangi konuda iyiyim , dünyanın neye ihtiyacı var , neleri severim , nelerden para kazanabilirim alt alta bunları yazıp bu 4 bileşenin keşiminde yer alanlar sizin hayat amacınız olacak .

Referanslar :

6. Prof Dr. Mihaly Csikszentmihalyi Akış kitabı sayfa 117

 7. Sınav kaygısı nasıl yenilir? Dr. Özgür Bolat hürriyet yazısı https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ozgur-bolat/sinav-kaygisi-nasil-yenilir-40848555

8. Sınav kaygısı nasıl yenilir? Dr. Özgür Bolat hürriyet yazısı https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ozgur-bolat/sinav-kaygisi-nasil-yenilir-40848555 

9. Öz şefkatli Farkındalık uygulama rehberi kitabı sayfa 200,201 yazar Dr Kristen Neff Dr Christopher K . Germer

10. Master your brain: Neuroscience for personal development Eğitiminden bölüm 4 The role of Paleo Limbic Brain konulu 19 .video

11. Dr. Özgür Bolat ın Beni Ödülle Cezalandırma kitabı sayfa 52

12. İkiagai kitabı yazar Francesc Miralles i Contijoch ve Héctor García